Co przychodzi nam na myśl na hasło „obligacje”? Z czym je kojarzymy? Co wiemy na ten temat? Można zgadywać, że – głównie dzięki kampaniom reklamowym – samo pojęcie nie jest większości z nas całkiem obce. Czy jednak dysponujemy rzeczywistą wiedzą z tego zakresu? Spróbujmy uporządkować najważniejsze kwestie.
Co to jest obligacja? Obligacja to papier wartościowy, będący dowodem udzielenia Emitentowi pożyczki przez posiadacza obligacji. Czyli emitujący obligacje zadłuża się u inwestora na określonych warunkach.
Podmiot, który określiliśmy jako emitującego obligacje to emitent. Należy dodać, że emituje on obligacje we własnym imieniu i jest zobowiązany do świadczeń wobec posiadacza obligacji. Emitentem obligacji może być np. Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwo.
Druga strona tej transakcji, czyli kupujący, który staje się właścicielem obligacji to obligatariusz.
Obligacje można podzielić ze względu na termin ich wykupu na:
-
obligacje krótkoterminowe –o okresie wykupu poniżej 1 roku.
-
obligacje średnioterminowe –o okresie wykupu od 1 do 5 lat.
-
obligacje długoterminowe – o okresie wykupu powyżej 5 lat.
-
obligacje wieczyste – obligacje, które co do zasady nigdy nie są przez emitenta wykupywane, a ich posiadacz otrzymuje od emitenta nieskończony strumień odsetek. Więcej na temat obligacji wieczystych, w tym wyjątki od przytoczonej tu reguły, w odrębnym artykule.
Można też rozróżnić emitentów – stąd podział na:
-
obligacje Skarbu Państwa – obligacje, których emitentem jest Skarb Państwa.
-
obligacja korporacyjne – obligacje, których emitentem jest przedsiębiorstwo.
-
obligacje komunalne/municypalne – obligacje, których emitentem jest jednostka samorządu terytorialnego.
W momencie emisji obligacji, konieczne jest jednoznaczne określenie warunków, na jakich są oferowane, przede wszystkim kiedy i na jakich zasadach będą wykupywane. Istnieją różne możliwości:
-
obligacje, których emitent regularnie wypłaca obligatariuszowi oprocentowanie. Są to tzw. obligacje kuponowe. Wypłaty odsetek mogą odbywać się raz w roku lub częściej.
-
obligacje o określonym z góry oprocentowaniu, które nie zmienia się w okresie do wykupu – to obligacje o oprocentowaniu stałym
-
obligacje, w przypadku których wielkości płatności kuponowych zależne są od czynnika zmiennego, czyli obligacje o oprocentowaniu zmiennym. Na polskim rynku jest to najczęściej stopa WIBOR, czyli wysokość oprocentowania kredytów na rynku międzybankowym, powiększona o określoną marżę.
-
obligacje, których emitent nie wypłaca obligatariuszowi żadnych korzyści z tytułu posiadania przez niego obligacji w okresie do wykupu – obligacje zerokuponowe. Emitowane są z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej. Zyskiem inwestora kupującego obligację zerokuponową jest różnica pomiędzy ceną zapłaconą za obligację, a kwotą nominalną obligacji, która należy mu się w momencie jej wykupu.
-
obligacje z opcją przedterminowego wykupu przez emitenta to obligacje, których emitent ma prawo wykupienia ich przed ustalonym terminem wykupu
-
obligacje, których posiadacz ma prawo zażądać od emitenta wykupienia ich przed ustalonym terminem wykupu – obligacje z opcją przedterminowego odkupu na żądanie inwestora
-
Obligacje zamienne na akcje – obligacje dające ich posiadaczowi prawo zamiany obligacji na akcje emitenta, przy czym warunki dokonania tej zamiany są z góry określone.
Mówiąc o obligacjach, warto przybliżyć jeszcze kilka użytecznych pojęć. Pozwolą one lepiej poruszać się w tym obszarze.
Rentowność obligacji to stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego w obligację.
Płatność kuponowa / kupon to kwota odsetek regularnie wypłacana posiadaczowi obligacji z tytułu ich posiadania. Płatności takie mogą odbywać się raz w roku lub częściej.
Cena emisyjna – cena płacona przez inwestorów za obligacje w momencie ich emisji, czyli na rynku pierwotnym.
Rynek pierwotny obligacji to rynek, na którym następują transakcje kupna-sprzedaży nowych obligacji pomiędzy emitującym – emitentem lub reprezentującym go podmiotem, a kupującym, który w momencie dokonania transakcji staje się obligatariuszem, czyli posiadaczem obligacji.
Rynek wtórny obligacji – rynek, na którym następują transakcje kupna-sprzedaży wcześniej wyemitowanych obligacji. Tutaj stronami są: sprzedający – obligatariusz, który wcześniej kupił obligacje na rynku pierwotnym lub wtórnym oraz kupujący, który staje się obligatariuszem w momencie zawarcia transakcji.
Wartość nominalna obligacji – kwota, którą emitent zobowiązany jest wypłacić obligatariuszowi w momencie wykupu obligacji. Od tej kwoty naliczana jest również wartość płatności kuponowych. Cena płacona przez inwestorów za obligację na rynku pierwotnym czy wtórnym może być różna od wartości nominalnej.
Cena czysta obligacji – cena obligacji nie zawierająca narosłych odsetek, wyrażona w procentach wartości nominalnej. Jest to rynkowy kurs obligacji. Dokonując transakcji na rynku, rzeczywista zapłata za obligacje jest powiększona o wartość naliczonych do dnia sprzedaży, a nie wypłaconych jeszcze odsetek. Ceną rozliczeniową jest zatem cena brudna, choć w praktycznym użyciu rzadko pojawia się to określenie.
Cena brudna obligacji – cena obligacji zawierająca narosłe odsetki, czyli cena rozliczeniowa (płacona przez stronę kupującą obligację oraz otrzymywana przez stronę sprzedającą obligację na rynku wtórnym).
Termin wykupu obligacji – ustalony termin, w którym emitent zobowiązany jest wykupić obligacje. Innymi słowy jest to więc termin, w którym emitent ma obowiązek spłaty całego zaciągniętego u obligatariuszy długu obejmującego wartość nominalną obligacji wraz z naliczonymi odsetkami.